Ævilangt fangelsi

Ekki er óalgengt að heyra svipaða setningu koma út úr fólk: "Ekkert smá asnalegt að ævilangt fangelsi á Íslandi sé bara 16 ár".

Það er af því að það ER asnalegt og ER EKKI satt.

Ævilangt fangelsi ER ævilangt fangelsi. Hins vegar er hámarks tímabundna refsing sem dæma má 16 ár. Oft má bæta við helming ofan á slíka refsingu, en þó þannig að það verði aldrei meira en 20 ár.

Vissulega er þetta byrjað að hljóma flókið á þessum tímapunkti - hámarksrefsing, bæta við helming en aldrei meir og svo ævlangt fangelsi.

Tökum dæmi. Í 211. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 segir: "Hver, sem sviptir annan mann lífi, skal sæta fangelsi, ekki skemur en 5 ár, eða ævilangt".

 Annars staðar eins og fyrir rán samkvæmt 252. gr. sömu laga er talað um hámarksrefsingu sem 16 ára fangelsi. Óheimilt er þá að dæma ævilangt þar.

Þau hegningarlagaákvæði sem tilgreina engan refsiramma þ.e. hámark og lágmark fara eftir almenna refsiramma laganna sem kemur fram í 34. gr. þeirra þ.e. "Í fangelsi má dæma menn ævilangt eða um tiltekinn tíma, ekki skemur en 30 daga og ekki lengur en 16 ár"

Hér er hámarksrefsingin 16 ár. Síðan eru til refsihækkunarástæða sem geta hækkað refsingu um allt að helming t.d. ef hámarksrefsing í ákvæðinu er 8 ár þá getur það mest orðið 12 ár. Hið sama gildir þó ekki ef hámarksrefsingin er 16 ár þ.e. getur ekki orðið 24 ár vegna 79. gr. hegningarlaga sem kveður á um þak þ.e. 20 ár. Þar sem það er heimilt má auðvitað dæma í ævilangt fangelsi en þar sem það er ekki tilgreint er það óheimilt.

Í manndrápsmálum stendur valið því á milli þyngstu refsinganna um 16 ár, allt upp í 20 ár en ef dómarar vilja dæma í meira en 20 ár stendur þeim aðeins til boða að dæma í ævilangt.

 Í dómi Hæstaréttar frá árinu 1991 blaðsíðu 1199 í dómasafni réttarins (H 1991:1199) í svokölluðu Stóragerðis-máli var dæmd mjög há refsing. Tveir menn höfðu ráðist inn á bensínstöð í Stóragerði til að ræna og urðu afgreiðslumanni að bana. Í Héraðsdómi var annar dæmdur í 20 ára fangelsi en hinn í 18 ára fangelsi.  Hæstiréttur mildaði refsinguna örlítið í 17 og 16 ára fangelsi.

Í dómi Hæstaréttar frá árinu 1994 blaðsíðu 514 í dómasafni réttarins (H 1994:514) dæmdi Héraðsdómur hinn sakborningí ævilangt fangelsi en Hæstiréttur mildaði refsinguna í 20 ár. Í þessu máli hafði hinn sakfelldi framið manndráp árið1983 og hlotið  fyrir það. 14 ára fangelsi. Hann fær reynslulausn og fremur á þeim tíma annað manndráp en um það snerist þetta dómsmál.

Í máli Hæstaréttar nr. 24 á árinu 2001 (H 24/2001) í svonefndu Keflavíkurmáli  var R var ákærður fyrir kynferðisbrot, manndráp og líkamsárás með því að hafa þröngvað fyrrum sambýliskonu sinni, X, til kynferðismaka, banað vinkonu hennar, Y, með fjölmörgum hnífsstungum og veitt Z, sambúðarmanni Y, hnífsáverka. Sakfelldi var mjög ungur en slíkt verkar yfirleitt til málsbóta en var dæmdur í 18 ára fangelsi.

 Að lokum er vert að minnast á dóm Hæstaréttar frá árinu 1980 á blaðsíðu 89 í dómasafni réttarins (H 1980:89) í svokölluðu Guðmundar- og Geirfinnsmáli, þar sem tveir aðalsakborningarnri voru dæmdir í ævilangt fangelsi í Héraðsdómi. Dómurinn var hins vegar mildaður í Hæstarétti, en þar fengu þeir  16 og 17 ár

 Til að draga saman: Mögulegt er að dæma í ævilangt fangelsi á Ísland og það merkir ævilangt í bókstaflegri merkingu!  Enginn hefur þó endanlega hlotið slíkan dóm. Ævinlang fangelsi hefur verið dæmt í héraðsdómum, sem hafa verið mildaðir Í Hæstarétti (þó sératkvæði fyrir Hæstarétti sem hefur dæmt ævilangt)