Lög nr. 69/2007 sem samþykkt voru 27. mars sl. og öðluðust gildi mánuði síðar breyttu umferðarlögum nr. 50/1987 (umfl). Með þeim kom inn nýtt ákvæði, 107. gr. a, sem hljóðar svo:

„Þegar um stórfelldan eða ítrekaðan ölvunarakstur er að ræða, sem ekki fellur undir 2. mgr. þessarar greinar, stórfelldan eða ítrekaðan akstur manns sem sviptur hefur verið ökurétti eða manns sem ekki hefur öðlast ökuréttindi, stórfelldan eða ítrekaðan hraðakstur eða akstur sem telst sérlega vítaverður að öðru leyti má gera upptækt vélknúið ökutæki sem ökuskírteini þarf til að stjórna og notað er við brotið nema það sé eign manns sem ekkert er við brotið riðinn. Við sömu aðstæður og með sömu skilyrðum má gera upptækt vélknúið ökutæki sem ökuskírteini þarf til að stjórna og er eign þess sem hefur framið brotið, enda þótt ökutækið hafi ekki verið notað þegar brotið var framið.
     Gera skal ökutæki upptækt þegar eigandi þess hefur verið dæmdur sekur eða gengist undir refsingu vegna aksturs undir áhrifum fíkniefna eða undir áhrifum áfengis sem hefur í för með sér sviptingu ökuréttar og vínandamagn í blóði er 1,20‰ eða meira eða vínandamagn í lítra lofts sem hann andar frá sér nemur 0,60 milligrömmum eða meira, og viðkomandi hefur tvisvar síðustu þrjú árin fyrir brotið verið dæmdur sekur eða gengist undir refsingu fyrir akstur undir áhrifum fíkniefna eða áfengis þar sem vínandamagn í blóði hefur mælst 1,20‰ eða meira eða vínandamagn í lítra lofts sem hann andar frá sér hefur numið 0,60 milligrömmum eða meira og sem hefur haft í för með sér sviptingu ökuréttar. Gera skal ökutæki upptækt enda þótt það hafi ekki verið notað þegar brotið var framið.
     Víkja má frá ákvæði 2. mgr. í undantekningartilvikum þegar sérstakar ástæður mæla með því.
     Ökutæki sem gert er upptækt skal vera eign ríkissjóðs. Hafi einhver beðið tjón við brotið skal hann þó eiga forgang til andvirðisins ef bætur fást ekki á annan hátt.“

Með lögunum er verið að herða viðurlög við umferðarbrotum. Ökutæki sem þarf ökuskirteini til að stjórna sem er upptekið verður að eign ríkissjóðs. Hins vegar þarf sá sem brýtur gegn lögunum að eiga ökutækið eða eitthvað annað ökutæki til að það verði gert upptækt. Tökum dæmi.

A keyrir á ökutæki B og brýtur gegn lögunum sem geta varðar við viðurlögum samkvæmt 107. gr. a. Ef B er ekkert viðriðinn brotið verður ökutæki hans ekki gert upptækt. Ef A á sjálfur ökutæki gæti það hins vegar verið gert upptækt. M.ö.o. myndi ökutæki foreldra ekki vera gert upptækt ef börn þeirra brytu gegn lögunum með því.

 Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 69/2007 kemur fram að markmiðið með breytingunum er að auka umferðaröryggið. Við samningu frumvarpsins var haft hliðsjón af dönsku umferðarlögunum varðandi upptöku ökutækja.  Í athugasemdum við þá lagagrein sem varð að 107. gr. a kemur fram að henni er ætlað að veita aðhald gegn þeim hópi ökumanna sem önnur viðurlög virka ekki á. Því er það gert að skilyrði að um sé að ræða gróf eða ítrekuð brot. Bent er á að ákvæði um upptöku er að finna í almennum hegningarlögum en þeim hefur varla verið beitt um umferðarlagabrot og því sett ákvæði inn í umferðarlög til að upptöku verði oftar beitt.

 Tekið er fram að upptaka getur verið vegna hvers konar umferðarlagabrota en einkum átt við ölvunarakstur, ítrekaðan akstur þegar sviptur ökuréttindum eða ekki öðlast þau og mjög vítaverðum akstri. Þá er ákvæðinu ætlað að hafa fyrirbyggjandi áhrif m.a. að ekki verði mögulegt að nota upptökuandlagið á ný við brot.´

 Til hliðsjónar má benda á að í 1. tölul. 1. mgr. 69. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 að gera má upptæka hluti með dómi sem notaðir hafa verið við að drýgja brot.

 Heyrst hafa raddir um að slík heimild sé brot á friðhelgi eignaréttarins skv. 72. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og 1. gr. 1. samningsviðauka við samning um verndun mannréttinda og mannfrelsis sbr. lög um Mannréttindasáttmála Evrópa nr. 62/1994 (MSE).  Benda má að talið hefur verið heimilt að fá greiðslu t.d. skatta, opinberra gjalda ýmiss konar og viðurlaga o.s.frv.  án þess að um brot á friðhelgi eignaréttar sé að ræða. Þegar einstaklingar eru sviptir eign sinni þarf ávallt að fullnægja tilteknum skilyrðum t.d. eins og lagaheimild og almannahagur.

Nýverið tóku í gildi breytingarlög nr. 66/2006 sem breyttu umferðarlögum nr. 50/1987 (umfl). Meðal nýrra lagaákvæða var ákvæði um akstur undir áhrifum ávana- og fíkniefna sem birtist nú í 45. gr. a umfl sbr. 5. gr. breytingalaganna.

 Fyrstu tvær málsgreinar umræddrar greinar eru svohljóðandi:

Enginn má stjórna eða reyna að stjórna vélknúnu ökutæki ef hann er undir áhrifum ávana- og fíkniefna sem bönnuð eru á íslensku yfirráðasvæði samkvæmt lögum um ávana- og fíkniefni og reglugerðum settum samkvæmt þeim.
Mælist ávana- og fíkniefni skv. 1. mgr. í blóði eða þvagi ökumanns telst hann vera undir áhrifum ávana- og fíkniefna og óhæfur til að stjórna ökutæki örugglega

Hér er ekki miðað við ákveðið prómíl lágmark eins og gert er varðandi magn vínanda (áfengis) í blóði ökumanna heldur er miðað við að ekkert magn, hve lítið sem það kann að vera, má finnast. Með öðrum orðum þá telst sá sem mælist með eitthvað magn sjálfkrafa ófær um að stjórna ökutæki.

Eldra ákvæði var matskennd lagaregla sem miðaði við það að ökumaður væri ófær að stjórna ökutæki. Hæstiréttur hafði í dómaframkvæmd gert mjög strangar kröfur, fá mál komust til kasta dómsstóla og það reyndist nánast ógjörningur að sanna að viðkomandi hefði á þeim tímapunkti er hann ók verið ófær til að stjórna ökutæki vegna áhrifa ávana- og fíkniefna.

Akstur undir áhrifum ávana- og fíkniefna getur varðað ökuleyfissviptingu, sektum og fangelsi allt að tveimur árum skv. 100 og 102 .gr. umfl.

Ný viðmiðun hefur verið tekin upp við mælingar og miðast við mælingu í blóði eða þvagi. Í samræmi við þetta hefur lögreglan heimildir í 47. gr. umfl að taka öndunar-, svita- og munnvatnssýni. Neiti aðila að láta slíkt í té eða lögregla telur ástæðu til getur hún fært ökumann til rannsóknar á blóð- og þvagsýni.

Í morgunblaðinu var bent á þá aðstæðu sem gæti komið upp að einstaklingur gæti hafa neytt ávana- og fíkniefnis og þar sem slík efni eru svo langan tíma að fara úr líkamanum gæti einstaklingur löngu seinna mælst með þau og þ.a.l. gerst brotlegur við lögin.

Að lokum má til gamans að geta að einnig er bannað að hjóla og stjórna hesti undir sömu aðstæðum.

Hér munum við kíkja stuttlega á þær heimildir sem borgarar hafa til að handtaka meðborgara sína.

 Í lögum um meðferð opinberra mála nr. 19/1990 (oml) er að finna slíka heimild í 2. málsgrein 97. gr. Þar segir:

"Sams konar heimild hefur hver sá sem stendur mann að broti sem sætt getur ákæru og varðað getur fangelsi Afhenda skal hinn handtekna lögreglunni tafarlaust ásamt upplýsingum um ástæðu handtökunnar og hvenær hún fór fram."

Með orðunum "sams konar heimild" er vísað í 1. málsgrein 97. gr. sem fjallar um handtökuheimild lögreglu. Í 2. mgr. 97. gr. er miðað við að það brot sem borgari verði vitni af geti varðað fangelsisrefsingu sbr. 1. mgr. 31. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Heimildin í 2. mgr. 97. gr. byggist á neyðarvarnar- og neyðarréttarsjónarmiðum.

Nóg er að brot það sem borgari "stendur mann að" geti varðað við fangelsisrefsingu. Ekki er skylda að eðli brotsins t.d. alvarleiki muni leiða til þess í raun. Þannig getur t.d. brot á umferðarlögum nr. 50/1980, t.d. ölvunarakstur 45. gr. og önnur alvarleg umferðalagabrot orðið tilefni til handtöku borgara.

Annað skilyrði er að maður standi að verki. Ekki er nóg að borgari viti að annar maður sé grunaður um brot en hinn grunaði sé flúinn af vettvangi. Eini möguleikinn þar sem borgara væri heimilt að handtaka grunaðan mann væri ef dómari birti handtökuskipun opinberlega og skoraði á hvern sem er að framkvæma hans sbr. 2. mgr. 99. gr. oml.

Í handtöku lögreglu felst tvennt, það er frelsissvipting og viðhald þessara frelsissviptingar. Í handtöku borgara felst ekki hið síðarnefnda því þeir þurfa að afhenda lögreglu tafarlaust ásamt upplýsingum um ástæður handtöku og hvenær hún fór fram. Borgarar hafa ekki heimild til að halda öðrum borgurum lengur nema í algerum neyðartilvikum t.d. ef ekki næst í lögreglu vegna óveðurs eða ófærðar.

Hver er lágmarksaldur svo það sé löglegt að stunda kynlíf? Í 202. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 (hgl) er svohljóðandi ákvæði:

Hver sem hefur samræði eða önnur kynferðismök við barn, yngra en 14 ára, skal sæta fangelsi allt að 12 árum
 Önnur kynferðisleg áreitni en sú sem greinir í 1. mgr. varðar fangelsi allt að 4 árum.
Hver sem með blekkingum, gjöfum eða á annan hátt tælir ungmenni yngra en 18 ára til samræðis eða annarra kynferðismaka skal sæta fangelsi allt að 4 árum.
 Hver sem greiðir barni eða ungmenni yngra en 18 ára endurgjald gegn því að hafa við það samræði eða önnur kynferðismök skal sæta fangelsi allt að 2 árum

Samkvæmt þessari grein er aldurinn 14. ára. Algengur misskilningur er að aldurinn sé tvískiptur, það er að aðeins einstaklingar á bilinu 14-18 ára geti haft samræði og svo allir yfir 18 ára. Svo er ekki. Það er í raun ekkert sem hindrar það að 50. einstaklingur hafi samræði við 14. ára barn samkvæmt 1. mgr. 202. gr. hgl.

Hins vegar er afar athyglisvert ákvæði að finna í 3. mgr. 202. gr. hgl um blekkingar, gjafir og tælingar á ungmönnum. Þar er miðað við 18. ára aldurinn. Fræðilega gæti það því gerst að einstaklingur um tvítugt  „tælt” 17. ára einstakling og verið refsað fyrir það. Hvað felst í því að tæla er spurning, það er hvar mörkin liggja á milli refsiverðra tælingar og það að reyna við einhvern sér að refsilausu? Eru tælingar gerðar með einhverju ytra áþreifanlegu eða til dæmis orðum. Þá getur það skipt máli hver aldursmunurinn er á einstaklingunum. Ætla verður að því meiri sem hann er, því vítaverðari augum sé litið á háttsemina. Af eftirfarandi dómi (það er ákæru) sem JL leit á má vænta að það að nýta yfirburðamun aldurs- og þroskalega vegi þungt inni í þegar metið er hvort einhver hafi á refisverðan hátt tælt ungmenni til samræðis og annarra kynferðismaka. Þá er í dóminum einnig að finna skýringu á því hvað telst til annarra kynferðismaka en samræðis.

 Hæstiréttur kemst meðal annar svo að orði í dómi sínum: "Sú háttsemi, sem ákærða er gefin að sök og heimfærð er í ákæru undir 3. mgr. 202. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 með áorðnum breytingum, er að hafa ítrekað tælt eina stúlkuna til samræðis við sig og haft við hana munnmök, tælt þær allar til annarra kynferðismaka með því að fá þær til að hafa við sig munnmök og setja kynlífstæki í kynfæri sín og endaþarm og loks til að fá tvær þeirra til að hafa önnur kynferðismök en samræði hvor við aðra, meðal annars með notkun kynlífstækja. Ákærði vefengir ekki að samræði og munnmök eigi undir brotalýsingu áðurnefndrar greinar almennra hegningarlaga, en mótmælir að annað, sem honum er gefið að sök, verði heimfært undir hugtakið önnur kynferðismök í henni. Við úrlausn um þetta verður að líta til skýringa í athugasemdum með frumvarpi, er varð að lögum nr. 40/1992, en þá var meginefni 3. mgr. 202. gr. almennra hegningarlaga breytt í núverandi horf. Segir þar að skýra beri hugtakið fremur þröngt „þannig að átt sé við kynferðislega misnotkun á líkama annarrar manneskju, er kemur í stað hefðbundins samræðis eða hefur gildi sem slíkt (surrogat). Eru þetta athafnir sem veita eða eru almennt til þess fallnar að veita hinum brotlega kynferðislega fullnægingu.“ Með því að skýra hugtakið í samræmi við þetta og að virtum þeim framburði ákærða að hann hafi fengið stúlkurnar til þessara athafna í þeim tilgangi að ljósmynda þær, verður að hafna kröfu ákæruvalds um að þessi háttsemi ákærða verði felld undir brotalýsingu 3. mgr. 202. gr. almennra hegningarlaga. Eins og ákæru er hagað eru ekki efni til að taka afstöðu til þess hvort þessi háttsemi ákærða gæti hafa átt undir 209. gr. almennra hegningarlaga. Verður ákærði því sakfelldur fyrir að hafa brotið gegn 3. mgr. 202. gr. laganna með því að hafa tælt eina stúlkuna til samræðis við sig og haft við hana munnmök, og tælt þær allar til að hafa við sig munnmök, en sýknaður af öðrum sakargiftum, sem að framan er getið, og hafðar eru uppi í fyrstu þremur liðum ákæru"

Þá má benda á það að áður var gerður greinarmunur á samræði og öðrum kynferðismökum í hegningarlögum. Samræði var þegar getnaðarlimur var kominn inn í fæðingarveg konu og samræðishreyfingar hafnar. Í núgildandi hegningarlögum er ekki byggt á á sama hátt á þessari aðgreiningu enda eru samræði og önnur kynferðismök lögð að jöfnu sem og að samræði er ekki skýrt jafn þröngt og áður.